Melatonina

Melatonina (N-acetylo-5-metoksytryptamina) - pochodna tryptofanu, hormon syntetyzowany w pinealocytach szyszynki, koordynujący pracę nadrzędnego zegara biologicznego u ssaków regulującego rytmy okołodobowe, m.in. snu i czuwania.

Produktem wyjściowym do produkcji melatoniny jest tryptofan, który dzięki działaniu enzymu hydrolazy ulega przekształceniu w 5-hydroksytryptofan, który pod wpływem dekarboksylazy 5-hydroksytryptofanu przekształca się w 5-hydroksytryptaminę (serotonina). Dalsza synteza polega na acetylacji pod wpływem N-acetylotransferazy serotoniny (jej aktywność podlega wahaniom dobowym) z powstaniem N-acetyloserotoniny, która ulegając metylacji z udziałem transferazy hydroksyl-indolo-O-metylowej z wytworzeniem 5-metoksy-N-acetylotryptaminy, czyli melatoniny[3].

Wytwarzanie melatoniny pozostaje pod hamującym wpływem światła. Ekspozycja organizmu w porze snu na oświetlenie powoduje znaczne zmniejszenie syntezy i uwalniania melatoniny. Impulsy nerwowe przekazywane są drogą nerwową rozpoczynającą się w neuronach siatkówki i kończącą w przestrzeniach okołonaczyniowych w pobliżu ciała pinealocytów.
Obecność receptorów melatoniny opisano już u płodów.

Niemowlęta do 12 tygodnia nie mają ściśle określonego rytmu dobowego (ich organizm prawie wcale nie produkuje melatoniny, dziecko śpi kiedy jest najedzone), dopiero około 20 tygodnia pojawia się wyraźny zarys tego cyklu. Wraz ze starzeniem się organizmu dochodzi do zwapnienia szyszynki, zmniejsza to ilość zsyntezowanej melatoniny (dlatego osoby w wieku 80 i więcej lat maja problemy ze snem, często sypiają w dzień i budzą się wcześnie rano). Istnieje stwierdzenie, które mówi, że gdy w wieku 25 lat średni poziom melatoniny jest na niskim poziomie, to takie osoby wcześnie zaczną mieć problemy ze snem (ok. 45-50 roku życia).

Obecnie sprzedawana jest w postaci tabletek bez recepty jako lek (ATC N 05 CM 17) ułatwiający zasypianie w zaburzeniach rytmu dobowego u pacjentów niewidomych oraz w zaburzeniach snu związanych ze zmianą stref czasowych (zespół nagłej zmiany strefy czasowej). Jest szybko metabolizowana w organizmie na 2 metabolity: 6-hydroksymelatoninę i 6-sulfotoksymelatoninę.

Melatonina posiada także działanie antygonadotropowe. Zniszczenie szyszynki powoduje przedwczesne pokwitanie u dzieci.
Oprócz szyszynki, melatonina jest także syntetyzowana przez siatkówkę i komórki enterochromatofilne przewodu pokarmowego.